Για τον πολυσέβαστο ποιητή Τάκη Βαρβιτσιώτη

Με τον ποιητή της Θεσσαλονίκης Τάκη Βαρβιτσιώτη συνδέομαι από δεκαετίας. Τον σέβομαι πολύ ως άνθρωπο και ποιητή, πάντοτε μάλιστα υποδέχομαι με πολλή χαρά τα νεότερα βιβλία του που έχει τη σκέψη να μού αποστείλει με ζεστές αφιερώσεις, συνηθέστερα ως αντίδοση των δικών μου ποιητικών ψελλισμάτων.

Μού άρεσε ανέκαθεν η απλότητα της γραφής του, εξόχως αποτελεσματική σαν την ήρεμη βροχή (την λεγόμενη "ποτιστική") στην διψασμένη γη μας. Έτσι πάντα την ένιωθα. Λειτουργεί δίχως μεγάφωνες ιαχές και λεκτικές κουφότητες ή αλχημείες καλολογικών στοιχείων.

Κάποιαν εποχή (το 2001, συγκεκριμένα) με είχε τόσο συνεπάρει, ώστε μού προέκυψε ένα ολόκληρο δοκίμιο γι' αυτόν και το έργο του, δημοσιευμένο ήδη στο Περιοδικό Τετράμηνα (Χειμώνας 2003-2004), με γενικό τίτλο "Ο δαμαστής των λέξεων (Λόγος τιμής κι ένα ποίημα για τον Τάκη Βαρβιτσιώτη". Αμέσως μετά κυκλοφόρησε και σε ανάτυπο (βλ. εξώφυλλο δίπλα). Από αυτή την εργασία μεταφέρω εδώ μόνο το ποίημα, το οποίο μάλιστα κλείνει την όλη εκείνη εργασία μου (δημοσιευμένο οριστικά εντέλει στο βιβλίο μου "Της αγάπης μέγας χορηγός"):

ΘΕΡΙΝΗ ΙΣΗΜΕΡΙΑ

Στον Τάκη Βαρβιτσιώτη

Να που ο Ύπνος χρηματίζεται κι αυτός

με νουθεσίες παραμυθιού

και άνευ λόγου Λόγο

όμορφες

και θεόμορφες

λέξεις παρακειμένου

πέπτωκα

ή τετέλεκα

πέφευγα

κι όπου-όπου.

Το μάθε τέχνη κι άστηνε εσχάτη ελπίδα

στέκει στην πύλη ο Πυρετός

κι αν θέλεις έμπα

μα σε γκρεμούς από νερά

ολονυχτίς μες στ' Όνειρο

και την αυγή

Ιούνιος από σώματα

(ευπαθή γιασεμιά που τα φθόνησε ο Όρθρος)

υφάδι αποτρόπαιο

της θερινής ισημερίας.

Τού άρεσε πολύ, όπως μού είπε τηλεφωνικά, τόσο που ζήτησε ικανά αντίτυπα για να προσφέρει στους απανταχού φίλους του. Με κάλεσε μάλιστα στη Θεσσαλονίκη να τα πούμε από κοντά. Η ευκαιρία δόθηκε στις 19 Ιουνίου 2004, που βρέθηκα στη Βόρειο Ελλάδα. Το σπίτι του, στην οδό Εγνατίας, ένα υπέροχο γωνιακό νεοκλασικό, μύριζε σε κάθε γωνιά του εμπεδωμένη Ποίηση! Θα μπορούσε να είναι και Μουσείο! Είχες την αίσθηση, ότι η Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας του 20ού αιώνα εκεί είχε τα επίσημα δώματά της!

Και μέσα σε τούτη την μυστηριακή ατμόσφαιρα, ο ποιητής Τάκης Βαρβιτσιώτης, ο γεννημένος το 1916, αλλά περισσότερο έφηβος απ' τους εφήβους, ψηλός, ευθυτενής, ομιλητικότατος, προσηνής, με μιαν εύφυτη ευγένεια, άκρως γοητευτική! Τόσο στο σπίτι του, όσο και στα Tiffany's, κοντά στην Αγία Σοφία, όπου φάγαμε, η συναναστροφή μαζί του ήταν σπουδή στην Ποιότητα! Χαριέστατος και ωραίος κατά πάντα! Είχε δίκιο -συλλογίζομαι- ο Ελύτης, που είχε πει γι' αυτόν: "Μια ζωή ολόκληρη τον παρακολουθώ στο δρόμο του με αγάπη και ειλικρινή θαυμασμό. Βαθύς γνώστης της λυρικής τέχνης, επέτυχε να διαμορφώσει έναν κόσμο δικό του, ονειρικό και ρεμβώδη, με παραδειγματική συνέπεια. Εκτιμώ το ήθος και την ευγένεια της ψυχής του, που επέτυχε να την μεταγγίσει σε στίχους μιας σπάνιας ευαισθησίας. Ο Τάκης Βαρβιτσιώτης είναι ποιητής Ευρωπαίος. Του αξίζει ο έπαινος όχι μόνο της ιδιαίτερης του πατρίδας, αλλά των καλλιεργημένων ανθρώπων όλου του κόσμου" !!!

Είπαμε πολλά κι έκτοτε τηλεφωνιόμαστε στην πρώτη ευκαιρία.

Την περασμένη Κυριακή (9 Νοεμβρίου) τον πήρα τηλέφωνο, να μάθω για την υγεία του και μού θύμισε ότι είναι ήδη 92 ετών!... Κάτι, που μού διαφεύγει πάντα! Ταυτόχρονα μού ετοίμασε και ήδη έφερε σήμερα ο ταχυδρόμος δύο του νέα βιβλία. Ένα που τον αφορά κι ένα με δικά του κείμενα.

Α) Το πρώτο τιτλοφορείται "Τιμή στον Τάκη Βαρβιτσιώτη. Κριτικά κείμενα για το ποιητικό έργο του". Είναι ο β΄ Τόμος, 360 σελίδων, από τις εκδόσεις Μπίμπη, Θεσσαλονίκη 2007. Ο α' τόμος είχε κυκλοφορήσει με ανάλογα κείμενα το 1986.

Στον ανά χείρας Τόμο, ο επιμελητής Πέτρος Μπέσπαρης μού έκαμε την τιμή να συμπεριλάβει ολόκληρο το δοκίμιό μου για τον Τ. Β. "Ο δαμαστής των λέξεων..." (σελίδες 114-128). Τον ευχαριστώ γι' αυτό!

Αξίζει όμως ν' αναφερθούν παρακάτω όλοι όσοι γράφουν, κατά αλφαβητική σειρά: Έλενα Αβραμίδου, Δημήτρης Αγγελής, Διαμάντη Αναγνωστοπούλου, Παναγιώτης Αργυρόπουλος, Γιώργος Βαρθαλίτης, Αλέξανδρος Βαρόπουλος, Κωνσταντίνος Βάσσης, Χιονία Βλάχου, Πίτσα Γαλάζη, Castillo Horacio, Δημήτρης Γκότσης, Μαργαρίτα Δαλμάτη, Αλέκος Δαφνομήλης, Αυρήλιος Ευστρατιάδης, Κωνσταντίνος Ηροδότου, Βίκτωρ Ιβάνοβιτς, Βασίλης Ιωαννίδης, Myo Kapetanovich, Παναγιώτης Καποδίστριας, Δημήτρης Καραμβάλης, Ανδρέας Καραντώνης, Ελένη Καρασαββίδου, Σαράντος Καργάκος, Ηλίας Κεφάλας, Γιάννης Κορίδης, Δημήτρης Κράνης, Λένα Κωνσταντέλλου, Διονύσης Κωστίδης, Μόσχος Λαγκουβάρδος, Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου, Φάνης Λελεμψής, Ευτυχία-Αλεξάνδρα Λουκίδου, Διονύσης Μαγκλιβέρας, Π. Δ. Μαστροδημήτρης, Νέστορας Μάτσας, Μιχάλης Μαυροειδής, Νίκος Μουτσόπουλος, Τόλης Νικηφόρου, Ιωάννης Νικολαΐδης, Δημήτρης Νικορέτζος, Justo Jorge Padron, Γιώργος Πολ. Παπαδάκης, Νίκος Παπάνας, Ευαγγελία Παπαχρήστου-Πάνου, Λένα Παππά, Νίκος Παπατζέλος, Αντώνης Περδικούλης, Δημήτρης Πιστικός, Κυριάκος Πλησής, Ζωή Σαμαρά, Κώστας Σαρδελής, Ηλίας Σιμόπουλος, Μιχάλης Σταφυλάς, Γιάννης Τζανής, Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου, Ντίνος Ταξιάρχης, Κώστας Τριανταφυλλίδης, Κώστας Τσιρόπουλος, Γιώργος Φρέρης, Παναγιώτης Χατζηγάκης και Δημήτρης Χουλιαράκης.

Ο Τόμος ολοκληρώνεται με κείμενα από την ξένη Κριτική για το έργο του Ποιητή, εργογραφία του, τιμητικές διακρίσεις, χρονολόγιο της ζωής και του έργου του.

Β) Το δεύτερο βιβλίο, που μού απέστειλε ο κ. Βαρβιτσιώτης, φέρει τον τίτλο "Ο διάπλους του καθρέφτη. Σημειώσεις για την ποίηση", από τις Εκδόσεις Αρμός, 2008.

Κατά καιρούς ο Τ. Β. έχει ταμιεύσει στο σημειωματάριό του σκέψεις διαφόρων διανοητών ή ο ίδιος έχει εκφράσει ενδιαφέρουσες απόψεις για την Τέχνη του Ποιητικού Λόγου, με κορυφαία την Ομιλία του κατά την υποδοχή του ως Αντεπιστέλλοντος Μέλους της Ακαδημίας Αθηνών. Αυτά όλα τα κείμενα τα κωδικοποίησε και τα μεταστοιχείωσε σ' ένα κομψό τομίδιο 166 σελίδων, χρηστικό βοήθημα για κάθε νεότερο εργάτη των λέξεων, αλλά και για κάθε μελετητή, ειδικό ή μη.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου αντιγράφουμε ορισμένες θέσεις, που αφορούν στην ποίηση του ίδιου του Βαρβιτσιώτη:

Ο Τάκης Βαρβιτσιώτης είναι ένας εκπρόσωπος εκείνης της πλειάδας των Ελλήνων ποιητών που πρόσφεραν μια ζωτική και ανέλπιστη συμβολή στην παγκόσμια λογοτεχνία της εποχής μας, και το πλούσιο ποιητικό έργο του έξοχου αυτού λυρικού αποτελεί μια κορυφαία στιγμή της σύγχρονης νεοελληνικής ποίησης, βρίσκοντας αναγνώριση και έξω από την πατρίδα του.
[Από το σκεπτικό της κριτικής επιτροπής του Πανεπιστημίου της Βιέννης, που απένειμε στον Τάκη Βαρβιτσιώτη το Διεθνές Βραβείο Γκόντφριντ φον Χέρντερ, 1994].

Εάν ο Σολωμός είναι ιδρυτής της νεοελληνικής ποίησης, ο Παλαμάς ο γενάρχης της και ο Κάλβος ο νεοκλασικός σταθμός της, εάν ο Καβάφης εκφράζει το σταθμό της βυζαντινής παρακμής και ο Ρίτσος την κοινωνική διαμαρτυρία, τότε ο επόμενος μεγάλος λυρικός σταθμός είναι ο νεότερος του πρώτου κύκλου της Σχολής Θεσσαλονίκης ποιητής Τάκης Βαρβιτσιώτης (1916). Το πνεύμα του αρχικού ποιητικού πυρήνα της μεσοπολεμικής "Σχολής" Θεσσαλονίκης συνεχίζει και κορυφώνει η κελτική υψιπετής ποίηση του μεγάλου αυτού μεταπολεμικού ποιητή.
[Από την "Επίτομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας" του Δ. Τσάκωνα, Εκδ. Κάκτος].

Δεν ξέρω κανέναν άλλο σύγχρονο ποιητή μας, και πιο συγκεκριμένα, ποιητή μεταπολεμικό, που με τον ποιητικό του λόγο να μας κάνει να νοιώθουμε τόσο έντονα τη "σιωπή". Και ειδικά τη σιωπή του μυστηρίου...
Ο Τάκης Βαρβιτσιώτης είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να προσφέρει στη μοντέρνα ποίηση ένας ποιητής τόσο υψηλού επιπέδου. Είναι κρίμα άνθρωποι σαν κι αυτόν να μένουν στην αφάνεια, έχοντας ένα ακροατήριο διακοσίων ή το πολύ τριακοσίων ανθρώπων. Το έργο του Τάκη Βαρβιτσιώτη είναι ένα αληθινό αριστούργημα και αυτό μας το δείχνει και η πρόσφατη βράβευσή του.

Ανδρέας Καραντώνης

* Κάποια ποιήματα του Τάκη Βαρβιτσιώτη μπορείτε να βρείτε στα παραΘέματα λόγου, κάνοντας κλικ εδώ.